فاطمه شکیب رخ در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، عنوان کرد: حیات اجتماعی خاتم‌الانبیاء (ص)، مبین درس‌ها و آداب اجتماعی بوده که می‌توان آن تعلیمات گران‌قدر را در زندگانی امروز مسلمانان نهادینه ساخت؛ چنانچه خداوند متعال نیز با تعبیر «وَإِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیم؛ و همانا تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری»، صاحب امت اسلام را به اخلاق نیک، کلام دلپذیر و پرجاذبه معرفی نموده است.
روی گشاده
وی در اشاره به برخی نکات شاخص اجتماعی پیامبر اکرم (ص) گفت: خلقیات ظاهری و گونه‌های رفتاری حضرت ازجمله عطوفت و مهربانی بر همگان، از علل پذیرش فراگیر اسلام بوده و در این زمینه، خنده‌رو بودن، تبسم همیشگی در چهره و شوخ‌طبعی ایشان، عامل مهمی در جذبِ دل‌های افراد تازه‌وارد به جمع مسلمانان داشته است؛ قرآن کریم نیز با اشاره به مهربانی پیامبر با مردم، آن را سبب پیوستگی مسلمانان به ایشان دانسته (آل‌عمران: ۱۵۹) و به بیانی دیگر، تأکید می‌کند که افراد سخت‌گیر در جذب نیروهای انسانی ناموفق هستند.
پژوهشگر تاریخ تشیع اظهار کرد: اهمیت چهره شاداب در هنگام ارتباط با مردم به خوبی در زندگی روزمره لمس می‌شود و بسیاری از ما به‌کرات مشاهده کرده‌ایم که روی گشاده افراد، در جایگاه‌های مختلف اجتماعی، اعم از تبلیغ، تدریس و غیره، تأثیر بسزایی در شروع و ماندگاری ارتباط به‌جای نهاده است.
توجه به مخاطب
وی ادامه داد: صاحب خلق عظیم، حتی در رعایت نکات کوچک رفتاری نیز کوتاهی ننموده و منقول است که ایشان در هنگام گفت‌وگو با دیگران چون به سویی و کسی نگاه می‌کرد، با همه بدن به وی توجه می‌نمود. این رفتار رسول خدا (ص) نیز بر یافته‌های روان‌شناسی امروز صحه می‌گذارد، زیرا که حالت بدنی مقابل بودن، هنگام گفت‌وگو با مخاطب، این احساس امن را به او منتقل می‌کند که مستمع، تمام حواس و وجودش برای مخاطب، سرتاپا گوش است.
مردم داری
شکیب رخ افزود: مردم‌داری در رفتار و گفتار حضرت محمد (ص)، همیشه مورد اعتنا بود، ایشان به تشییع‌جنازه می‌رفت و در دورترین نقطه شهر «مدینه» به عیادت مریض می‌پرداخت و می‌فرمود: کسی که در غم، شادی، راحتی و رنج، همراه دیگران باشد و خود را از آنان جدا نداند و جدا نکند، قلعه‌ی دل‌ها را فتح می‌کند!
وی بیان کرد: برگزیده خدا، در هنگام مواجهه با مردم، بر سلام دادن مقدم می‌شد و در دست دادن، زود دست خویش را عقب نمی‌کشید، تا مبادا شخصِ مقابل، احساس سردی در برخورد پیدا کند، احوالپرسی می‌نمود و هرگاه کسی از برادران دینی‌اش را سه روز در جمع مسلمانان نمی‌دید، سراغ او را می‌گرفت. پس اگر غایب و در سفر بود، برایش دعا می‌کرد. امروزه نیز، امثال چنین صفات برگزیده‌ای در جامعه، سبب محبوبیت و الگو قرار گرفتن افراد برای سایرین می‌شود و سزاوار است که بر مبنای چنین رفتارهایی در سیره اهل‌بیت سلام‌الله، فرزندان ایران‌زمین، تعلیم و تربیت شوند.
ساده زیستی و تواضع
پژوهشگر تاریخ تشیع اضافه کرد: رحمةللعالمین، در معاشرت، با تهی‌دستان همنشین و با بینوایان هم‌غذا می‌شد، نه نماز طولانی می‌گذارد و نه خطبه وسیع بیان می‌کرد! جای خاصی را برای حضور خویش در محافل تعیین نمی‌کرد، تاجایی که افراد غریبه وقتی در جمع وارد می‌شدند، پیامبر را جستجو می‌کردند تا بشناسند.
شکیب رخ یادآور شد: بدون تردید، سبک زندگی مسئولان و مدیران در نظام اسلامی، چنانچه با مسیر روش و شیوه رسول خدا (ص) همراه گردد، می‌تواند بهترین الگو و تبلیغ برای عموم جامعه، در بی‌تکلفی قرار گیرد. توجه به احوال مستضعفان، حتی در موارد به ظاهر ناچیز مانند حضور کودکان در هیئات و مساجد در شمار آن فرض می‌شود.
توجه به حقوق انسانی تمام اقشار جامعه
وی گفت: بخش دیگری از آداب دستوری حضرت ختمی‌مرتبت، به مسلمان‌ها بود؛ چنانچه در هنگام عبور دادنِ صفیه، دختر یهودی اسیرشده در جنگ خیبر از کنار جنازه‌های اقوام، بلال حبشی به دلیل عدم رعایت و توجه به حقوق انسانی اسراء (صفیه)، مورد شماتت فرستاده خدا قرار گرفت. ایشان همچنین، برای رعایت حقوق زنان، روزی را برای بانوان مشخص کرده بود تا در آن روز، با آنان دیدار کند (صحیح بخاری، کتاب العلم، ج۱: ۱۱۵)
کودکان، سرمایه‌های اجتماعی و سازندگان آینده جوامع اسلامی هستند
پژوهشگر تاریخ تشیع عنوان کرد: رویکرد ویژه پیامبر مهربانی‌ها (ص) در توجه به احوال کودکان و مهربانی با آنان، در شمار مهم‌ترین، رفتاریهای ایشان قابل توجه است: ایشان در روایتی فرموده‌اند: کسی که نزد او کودکی است، باید کودکانه رفتار کند و خود ایشان نیز به هنگام شنیدن صدای گریه کودکان در نماز جماعت، با شتاب نماز را به پایان می‌رساندند، تا تأکیدی بر ارزشمندی توجه به حالات کودکان باشد و یا آنجا که، در کنار اصحاب خویش بودند و با مشاهده حسین (ع) به همراه دیگر کودکان، با گشودن آغوش عطوفت برای فرزند خویش، هم‌بازی حسین (ع) شدند؛ حسین (ع) این‌سو و آن‌سو می‌رفت و رسول خدا (ص) نیز خنده‌کنان او را به قصد گرفتن، دنبال می‌نمود، تا اینکه اعجاب و شگفت اصحاب را برانگیخت (ابن قولویه قمی، ۱۳۵۶ ه.ش:۵۲). به راستی که ما در زندگی روزمره خویش، چقدر برای کودکانمان وقت بازی که اصل اولی در تربیت آنان است، صرف می‌کنیم؟! و یا در صورت هم‌بازی شدن با آنان، چه میزان از همراهی کودکانمان لذت می‌بریم؟!
حفظ حریم جنسیت در اجتماع
شکیب رخ افزود: پیامبر اکرم (ص)، برای جلوگیری از اختلاط بین زنان و مردان، دستور فرموده بود که مردان از وسط و زنان از کنار کوچه یا خیابان راه بروند (سنن ابوداوود، ج۱:۱۹)، به‌فرمان حضرت، درِ ورودی زنان به مسجد از درِ ورودی مردان جدا شده بود (کافی، ج۵: ۵۱۸) و شبهنگام که نماز تمام می‌شد، اوّل زنها بیرون می‌رفتند، سپس مردان، ایشان دوست نداشتند که زن و مرد در حال اختلاط از مسجد بیرون روند. (حجاب، مطهری: ۲۶۲).
وی تاکید کرد: دستورات حضرت محمد (ص)، برای حفظ روابط سالم اجتماعی میان زنان و مردان، در زمره مواردی است که در جامعه کنونی، به‌شدت به غفلت سپرده‌شده است. عادی‌سازی و بلکه وجوب ارتباط زنان و مردان هم پای یکدیگر، از تشعشات انقلاب صنعتی فرانسه بود که به‌منظور تأمین نیروی کار ارزان، برای اهداف اقتصادی استعمار، ترویج داده شد و اکنون در کشور اسلامی ایران نیز، باوجود ظرفیت‌های بسیار در جداسازی ساحت زنان از مردان در جامعه و پرهیز از روابط غیر ضرور، همچنان این نسخه غیر بومی و غیر شرعی در دست اجرای سیاست‌گذاران است، باشد که به برکت ولادت با سعادت جان عالم حضرت محمد مصطفی صلی‌الله علیه و آله، نگاهی دوباره به چینش حریم‌های اجتماعی زنانه و مردانه، در ایران اسلامی بشود.
۶۲/۳۱۳
